Ağrı Yönetimi ve Ekleme Özgül Sorunlar Nedir?

Ağrı yönetimi; biyopsikososyal yaklaşım çerçevesinde, ağrının kaynağını (doku/eklem), mekanizmasını (nosiseptif–nöropatik–nosiplastik) ve etkilediği işlevleri değerlendirip; eğitim + yük yönetimi + egzersiz + manuel uygulamalar + gerekliyse modaliteler ile kademeli bir iyileşme planı oluşturmayı kapsar. “Ekleme özgü” alanlar; belirli eklemlere/komplekslere özgül yakınmaların (ör. Çene/TMJ, omuz, diz vb.) hedeflenmesini ifade eder. Bu sayfada, özellikle Çene Problemleri (diş sıkma/Bruksizm, TMD) ve Dolaşım problemi ilişkili ağrı yönetimi başlıklarını öne çıkarıyoruz.

Klinik Yaklaşımın Bileşenleri

1. Ağrı Eğitimi (Pain Neuroscience Education)
   Ağrının her zaman doku hasarıyla birebir eşit olmadığını, sinir sistemi duyarlılığının (periferik/merkezi sensitizasyon) rolünü açıklar.
   Amaç: Korku–kaçınmayı azaltmak, güvenli hareket penceresini büyütmek.
2. Yük Yönetimi ve Hız Ayarı (Pacing & Graded Activity)
   Alevlenme tetikleyen yük/tekrarı düşürme, tolere edilebilen düzeyde kademeli artış.
   Günlük görevlerde “dur–değerlendir–devam et” kuralı; RPE 3–5/10 şiddet penceresi.
3. Egzersiz Terapisi (Kademeli Yüklenme)
4. Mobilite → stabilite → kuvvet → kuvvette dayanıklılık → fonksiyonel entegrasyon.
   Çok düzlemli (sagittal–frontal–transvers) kontrol, anti-rotasyon/anti-ekstansiyon çekirdek egzersizleri, eklem-özgül yük aktarma.
5. Manuel Uygulamalar (Gerektiğinde)
   Eklem mobilizasyonu, yumuşak doku/trigger nokta teknikleri; ağrı modülasyonu ve hareket kalitesi için destekleyici.
6. Isı/soğuk, TENS/IFC, yüzeyel myofasyal gevşetme: kısa vadeli semptom kontrolü içindir; egzersizin yerine geçmez.
7. Davranışsal Destek
   Nefes/gevşeme, ergonomi–alışkanlık tasarımı (mikro-mola, ekran/telefon yüksekliği).

--

Çene Problemleri (Bruksizm/TMD)

Ne olur?

• Kütleme/klik sesi, çiğneme ve esneme ile ağrı, sabah baş-boyun gerginliği, sınırlı ağız açıklığı.
• Çoğu olguda servikal postür ve stres ile ilişkili yüklenme paternleri eşlik eder.

Değerlendirme

• Ağız açıklığı (interinsizal mesafe), deviasyon/defleksiyon gözlemi.
• Palpasyon: Masseter, temporalis, pterygoidler, SCM/üst trapez hassasiyeti.
• JFLS-8/20 (Jaw Functional Limitation Scale), DC/TMD tarama maddeleri (uygunsa).
• Alışkanlık sorgusu: sakız, tek taraflı çiğneme, diş sıkma/diş gıcırdatma, gece splinti varlığı.

Uygulama Bileşenleri

• Eğitim & Alışkanlık Yönetimi:
• Dilin ucu damakta (N konumu), dişler temas etmiyor, dudaklar kapalı, çene rahat; gün içinde farkındalık.
• Tek taraflı çiğnemeden kaçınma, uzun süre sakız–sert gıda yükünü sınırlama.

---

Dolaşım Problemi Kaynaklı Ağrı Yönetimi

Ne olur?

• Venöz/lenfatik yetersizlikte ağırlık–gerginlik hissi, gün sonu şişlik;
• Arteriyel yetersizlikte eforla ağrı (klaudikasyon), soğukluk/renk değişikliği.
• Amaç: Güvenli hareketle kas pompasını çalıştırmak, ödemi kontrol etmek, dolaşım–toleransı artırmak.

Değerlendirme

• Şişlik ölçümü (mezura, perimetre), pitting ödem;
• Duyu, nabız kontrolü (klinik kapsam dahilinde), cilt rengi–ısı;
• Fonksiyon testleri (yürüme toleransı/TUG).
• Kırmızı bayraklar: DVT şüphesi (tek taraflı ani şişlik, ısı artışı, ağrı), nedensiz renk değişimi/istirahat ağrısı → acil tıbbi değerlendirme.

Uygulama Bileşenleri

• Düşük–orta şiddette dolaşım egzersizleri:
• Ayak bileği pompası, ayak parmak–topuk yürüyüşleri, kalf–quadriceps devreleri; RPE 2–4/10.
• Otur–kalk araları (30–60 dk’da 1–2 dk), bacak elevasyonu aralıkları.
• Semptom-temelli interval: Ağrı başlayana dek yürü, kısa mola, toplam 20–30 dk; haftada 3–5 gün.
• Lenfatik–venöz dönüş desteği (eğitimli uygulayıcı ile):
• Manuel lenf drenajı, bölgesel kompresyon–bandajlama.
• Ergonomi/Alışkanlık: Uzun statik duruşu kırma, ağır ve uzun süreli ayakta kalmayı kademelendirme, hidrasyon–cilt bakımı.

Seans Akışı, Dozlama ve İlerleme (Genel Şablon)

• Sıklık–Süre: Haftada 1–3 seans, 30–55 dk; ev programı 10–20 dk/gün.
• Yüklenme: Ağrısız/az ağrılı aralıkta; semptom 24 saatten uzun sürerse bir kademe geri.
• Set–Tekrar (örnek): 2–3 set × 8–12 tekrar; tempo 2-0-2; eklem kontrolü–hizalama öncelikli.
• İlerleme Kriterleri: Ağrı/NPRS düşüşü, ROM–kuvvet artışı, fonksiyon testlerinde iyileşme (örn. TUG süresi kısalması), RPE ≤5/10 toleransı.

Ölçülebilir Hedefler & Raporlama

• Kısa Vadede (2–6 hafta): Ağrıda ≥2 puan azalma (NPRS), günlük görevlerde yüzde 10–20 performans artışı, uyku kalitesinde iyileşme.
• Orta Vadede (6–12 hafta): Bölgeye özgü ölçeklerde klinik anlamlı fark (örn. WOMAC 8–12 puan, DASH 10+ puan düşüş), yürüme/duruş toleransında artış.
• Görselleştirme: Haftalık grafikler; hedef–gerçekleşen karşılaştırmaları; ev programı uyum oranı.

Sonuç
Ağrı Yönetimi ve Ekleme Özgü Sorunlar yaklaşımımız; titiz değerlendirme, kademeli yüklenme ve eklem-özgül stratejiler ile ilerler. Amaç, güvenli ve sürdürülebilir biçimde semptom kontrolü, hareket kalitesi ve fonksiyonel kapasiteyi artırmaktır. Özellikle Çene/TMJ ve dolaşım ilişkili ağrı başlıklarında, disiplinlerarası ölçülebilir kazanımlar hedeflenir.